In mijn acht jaar als advocaat in China ben ik regelmatig verbazingwekkende situaties tegengekomen. Zo ook onlangs weer.
Een cliënt vertelde over zijn vriend die ruim tien jaar geleden een bedrijf in Shanghai heeft opgezet. De opzet is destijds niet goed gedaan waardoor de vriend de juridisch verantwoordelijke is, terwijl de feitelijke macht bij het lokale management lag aangezien zij de chops hebben.
Een Chinees bedrijf wordt door chopsbestuurd: stempels waarmee het bedrijf zich verbindt. Draagt een contract de officiële stempel, dan is het bedrijf juridisch gebonden.
Dat de vriend de chops niet heeft en het lokale management weigert deze af te geven, betekent dat hij redelijk machteloos staat. Zelfs het ontslaan van de managers zal dan lastig zijn. Hij kan uiteraard wel eisen dat de chops worden teruggeven, maar zulks brengt risico’s met zich mee: een confrontatie kan ongunstig uitpakken. Immers, het management heeft de feitelijke macht in handen met de chops en zou bijvoorbeeld de bankrekening kunnen leeghalen of het bedrijf contractuele verplichtingen kunnen laten aangaan waar de vriend dan juridisch verantwoordelijk voor is.
De ingeschakelde Chinese advocaat stelt voor om nieuwe chops achter de rug van het management om te regelen en zo de macht weer over het bedrijf terug te krijgen. Hij doet vervolgens aangifte bij de politie waarbij hij verklaart dat hij de chops is verloren door deze in een taxi te laten liggen. De advocaat had de chops nooit gezien, laat staan in handen gehad. Volgens de advocaat is zijn verklaring noodzakelijk omdat anders de politie kan zeggen dat eerst een civiele procedure tegen de general manager gevoerdmoet worden om de chops terug te krijgen.
Het betrof hier dus een advocaat die bereid was om te liegen om de zaak van zijn cliënt te faciliteren.
Ik heb de laatste jaren moeten constateren dat de juridische dienstverlening in China zich slecht laat vergelijken met wat wij in Nederland kennen. Een reden hiervoor is dat in Nederland advocaten gebonden zijn aan regels waar ook toezicht op wordt gehouden. In China zijn weliswaar eveneens regels van toepassing op advocaten en ze zijn ook georganiseerd, doch niet iedere advocaat neemt het zo nauw met deze regels.
Zo komt het voor dat advocaten commissies van instellingen ontvangen nadat een cliënt zich heeft gevestigd in een bepaald industriegebied. Deze Chinese advocaten kunnen dus voor een laag tarief werken aangezien ze toch extra inkomsten generen achter de rug van hun cliënt om. Andersom kan het ook: Chinese advocaten die torenhoge declaraties sturen als het gaat om Westerse bedrijven. Of sollicitanten die namen van cliënten van hun huidige advocatenkantoor noemen.
Overigens is het niet eens nodig om rechten te hebben gestudeerd om in China advocaat te worden. Als je het bar examen hebt gehaald (en een jaar bij een Chinees advocatenkantoor werkt) ben je advocaat.
Chinezen zelf hebben doorgaans niet zo’n hoge pet op van advocaten. Er zijn naar verhouding ook minder advocaten in China dan in de meeste andere landen. Ze worden toch een beetje gezien als pennenlikkers en vaak wordt verwacht dat een advocaat doet wat de cliënt zegt, bijvoorbeeld dreigen in een brief met gevangenisstraf omdat de ex-werknemer het non-concurrentiebeding schendt. Bij een gerechtelijke procedure komt men er niet omheen dat men een advocaat moet inschakelen (en deze kan op een no cure no pay basis werken) maar naar het verluidt het resultaat van de advocaat hangt ook vaak af van de relatie die hij met de behandelende rechter heeft.
Hoewel dit soort praktijken voorkomen, zijn zij gelukkig niet zo gewoon meer althans steeds minder in de grote steden en heeft de Chinese overheid dit jaar aangekondigd het juridische apparaat te vernieuwen. We moeten nog maar afwachten wat dit betekent en ik vraag me af of de rol van de Chinese advocaat in de maatschappij ooit dichtbij die van de Westerse advocaat zal komen. Wellicht dat dit ook nooit zal gebeuren omdat het eenmaal niet past. Laatst stelde een Chinese advocaat voor om het probleem op de Chinese manier aan te pakken namelijk wat sterke jongens inschakelen dus ik vermoed dat het nog wel even zal kunnen duren.